Arbitraj Nedir?
Arbitraj, en basit tanım ile bir menkulün farklı piyasalardaki oluşan fiyat farkından yararlanılarak, ucuz olan piyasadan alınıp pahalı olan piyasada satılması işlemidir.
Arbitraj; kıymetli maden, tahvil, hisse senedi, kripto para ve e-Ticaret için yapılabilmektedir. Arbitraj yapmak oldukça risksiz bir kazanç yoludur. Fakat arbitraj fırsatı yakalamak oldukça zordur.
Arbitrajın anlaşılması açısından çok basit bir örnek ile açıklamakta yarar var. Örneğin; İstanbul’da ekmek fiyatının 3 TL, Ankara’da ise 2 TL olduğunu varsayalım. Ankara’dan 2.000 tane ekmeği 2 TL’den alıp, İstanbul’da 3 TL’den satmak bir arbitrajdır. Ankara’da ekmek almak için 2000×2=4.000 TL yatırım yaptık. İstanbul’da ekmeğin satış fiyatı 3 TL olduğu için 2000X3=6.000 TL‘ye satmış oluruz. Arada oluşan fiyat farkından ötürü 2.000 TL kâr elde etmiş olduk. Ekmekleri İstanbul’a götürmek için 500 TL masrafımız olduğunu da düşünürsek. O halde bizim net karımız 1.500 TL olacaktır.
Arbitraj fırsatı, farklı piyasalarda işlem gören herhangi bir varlık sınıfında ortaya çıkabilmektedir. Fakat en yaygın olarak döviz ve hisse senedi piyasalarında görülmektedir.
Arbitraj İmkanı Ne Kadar Sürer?
Günümüz piyasalarında manuel olarak arbitraj yapmak ne kadar zor olsa da piyasalardaki volatilitenin(Oynaklık) artışı ile arbitraj yapmak mümkün olabilir. Arbitraj fırsatı genellikle çok kısa ömürlüdür. Bazen bir kaç saniye, bazen bir kaç dakika sürmektedir. Arbitrajda ki amaç kâr elde etmek olduğu için işlemlerin çok hızlı bir şekilde yapılması gerekmektedir.
Arbitraj Nasıl Yapılır?
Yaptığımız araştırmalara göre arbitrajın yapılabilmesi için en uygun piyasalar Altın ve Döviz piyasalarıdır. Nerdeyse her ülke de birden fazla altın borsası bulunmaktadır. Altın uluslararası piyasalarda dolar üzerinden değerlenirken yerel borsalarda ise o ülkenin para birimi ile değerlenmektedir. Bu arbitraj yapma olanağı sunabilmektedir.
Türkiye’de TL üzerinden fiyatlandırılan altın kontratına, Japonya’da Japon Yeni üzerinden kontrat yapılmaktadır. Bu kontratlar spot kurdan dolara çevrilince arada bir kur farkı oluşur. Oluşan bu kur farkı arbitraj olanağı tanır.
Döviz Piyasaları İçin Arbitraj Örneği:
Döviz piyasalarında arbitraj yapabilmek için 3 farklı pariteyi kullanmak gerekiyor. Örneğin herhangi bir piyasada;
- Euro/TL 16,27 TL
- Dolar/TL 14,68 TL
- Euro/Dolar 1,11 $ olsun.
Cüzdanımızdaki TL ile 1 Euro aldığımızı varsayalım. Bu 1 Euro ile 1,11 Dolar alırız. 1,11 dolar ile 16,30 TL alırız. İlk başta cüzdanımızda 16,27 TL varken arbitraj fırsatından yararlanarak 0,03 kuruş kar elde etmiş olduk.
Euro/Dolar paritesi üzerinden arbitraj fırsatı yakalamak neredeyse olanaksızken, işin içine TL’yi dahil ederek Euro/TL ve Dolar/TL pariteleri üzerinden Euro/Dolar fiyatına ulaştığımızda ise arbitraj fırsatı oluştu. Örneğimizde bahsettiğimiz arbitraj türü, Çapraz Kur Farklılıklarına Bağlı Arbitraj olarak adlandırılmaktadır. Diğer Arbitraj türleri için aşağıdaki başlıkları inceleyebilirsiniz.
Tabii ki bu işlem her zaman bu kadar kolay ve basit olmamaktadır. İşlem sırasında fiyatlarda oynamalar gerçekleşebilir. Alış/satış arasında ki kur makası ve komisyonlar bu işleme dahil edilmemiştir. Bu sebeple arbitraj yaparak kar elde etmek göründüğü kadar dolay değildir.
Ayrıca günümüzde ki iletişim teknolojisi sayesinde piyasa akışı çok üst seviyede olduğu için oluşan arbitraj fırsatlarının manuel olarak yakalanması gerçekleştirilmesi çok zordur, neredeyse imkansızdır.
Arbitraj Türleri Nelerdir?
- Döviz Arbitrajı: Basit döviz arbitrajı, iki para biriminin farklı piyasalarda oluşan fiyat farkından meydana gelmektedir. Örneğin İstanbul piyasasında 1 dolar=14,67 TL iken Londra Piyasasında 1 Dolar=14,77 TL olabilir. Gördüğünüz üzere Dolar Londra piyasasında daha pahalı satılmaktadır. Oluşan bu fark ile arbitraj yapılabilir.
- Çapraz Kur Farklılıklarına Bağlı Arbitraj: Arbitraj imkanı bazen piyasalar arasında değil de aynı piyasada ki para birimleri arasında olabilir. Dolaysız kur ile çapraz kur arasında oluşabilecek farklılıklardan arbitraj imkanı yakalanabilir. Yukarıda ki “Arbitraj Nasıl Yapılır?” başlığımızda ki örneğimiz ise bu arbitraj türünü temsil etmektedir.
3. Üç Uçlu Arbitraj:
Gerçek hayattaki bir örneğe bakmak gerekirse, Bu ulusal paraların Türk Lirası, Rus Rublesi ve Amerikan Doları oldukları varsayılırsa, Gerek TL, gerek Ruble fiyatları dolar cinsinden ifade edilmektedirler. Bu durumda Ruble ile TL arasındaki doğrudan denge kuru(RR/TL) şu şekilde bulunabilmektedir.
RR/TL = $/TL x RR/$
Bu eşitlik ‘üç uçlu arbitraj’ (three point arbitrage) olarak bilinmektedir. Hem anında hem de vadeli kurlara uygulanmaktadır. Bu eşitliğin olmaması üç uçlu arbitraja dayalı kâr fırsatlarını ortaya çıkartacaktır. Bu arbitraj faaliyetleri sonrası yine dengenin kurulması gerçekleşecektir.
Arbitraj Hesaplama Örnekleri:
Yukarıdaki vermiş olduğumuz arbitraj türlerinin daha iyi anlaşılması adına özellikle Üç Uçlu Arbitraj için bir örnek hesaplama yapalım.
Üç uçlu arbitraj işlemi için 3 farklı para birimi ve 3 farklı piyasa olduğunu varsayalım. Bir yatırımcı elinde ki TL ile A bankasından Dolar aldı. Ardından elinde ki Dolar ile B bankasından Euro aldı. Son olarak elinde ki Euro ile bir C bankasından yine TL aldı. Bu sayede yatırımcı kişi kurlar arasında ki oluşan farktan kar elde edebilir.
Kripto Para Piyasalarında Arbitraj Nasıl Yapılır?
Arbitraj işlemi yapmak için oldukça kısıtlı bir zamanın olduğunu sayfamızın ilk bölümlerinde belirtmiştik. Elimizde bulunan varlığın bu kısa süre içerisinde alınması veya satılması oldukça büyük önem arz etmektedir.
Kripto para piyasalarında da bu zaman oldukça kısadır. Bu sebepten ötürü kripto paralar ile arbitraj yapılması pek tavsiye edilmemektedir. Zira bir kripto paranın diğer bir borsaya aktarılma süresi yoğunluğa göre değişebilmektedir. Bu da transfer işleminin uzaması anlamına gelmektedir. Bu süre içerisinde fiyat düşüşleri veya yükselişleri gerçekleşebilir.
Bildiğiniz gibi kripto paralarda Volatilite(Oynaklık) oldukça yüksektir. Herhangi bir kripto para biriminin fiyatı dakikalar hatta saniyeler içerisinde büyük değişimler yaşayabilir. Bu nedenle arbitraj işleminde kar elde etmek isterken büyük kayıplar söz konusu olabilir.
Bu sayfamızda Arbitraj Nedir? sorusunun yanıtını vermeye çalıştık. Arbitrajla ilgili görüşlerinizi aşağıdaki yorum bölümünden bizlere gönderebilirsiniz.
